Παρασκευή 1 Ιουλίου 2022

Blow-up (1966) του Michelangelo Antonioni



Φαντασία: η ύψιστη καλλιτεχνική αρετή

ΣΥΝΟΨΗ
Ο Thomas (David Hemmings) είναι ένας φωτογράφος μοντέλων μόδας από το Λονδίνο . Η γοητευτική Jane(Vanessa Redgrave) τον προσεγγίζει επειδή την φωτογράφισε τυχαία με έναν άγνωστο σε μια απομονωμένη περιοχή ενός πάρκου. Τον παρακαλεί να της δώσει το αρνητικό και αφού  αυτός αρνείται, τον ακολουθεί στο διαμέρισμά του, όπου προσπαθεί ανεπιτυχώς να τον αποπλανήσει και να το κλέψει . Το σύντομο αλλά διανοητικά διεγερτικό παιχνίδι αποπλάνησης εμπνέει τον Thomas να ανακαλύψει γιατί αυτή η γυναίκα έχει εμμονή με τις φωτογραφίες του  και στην συνέχεια ότι μπορεί να απαθανάτισε  τον φόνο του άνδρα που τη συνόδευε στο πάρκο…

ΑΝΑΛΥΣΗ
Το 1966 ξεκίνησε η διεθνής καριέρα του Antonioni ,με πρώτο σταθμό το Λονδίνο: μια πληθωρική, υπερδραστήρια πόλη, στην πρωτοπορία της τέχνης, της μουσικής, των σύγχρονων σχέσεων . Εξαιρετικά γυρισμένο και σιγοβράζοντας από ανησυχία, το  εμπνευσμένο από το διήγημα ‘’La bava del diavolo’’ του Julio Cortàzar, ‘’Blow-Up’’ είναι ένα αίνιγμα που προσκαλεί το κοινό να απολαύσει την αισθησιακή ατμόσφαιρα που δημιουργούν  η εξαίσια έγχρωμη φωτογραφία του Carlo Di Palma και η μουσική του Herbie Hancock.

Όπως συμβαίνει συχνά στα έργα του Antonioni , η ιστορία δεν ακολουθεί μια ακριβή αφηγηματική δομή αλλά βασίζεται κυρίως στην ασάφεια και στην απροσδιοριστία των εικόνων. Στο πρώτο μέρος η ταινία απεικονίζει το ‘’Swinging London’’ της δεκαετίας του ’60, με τους φρενήρεις ρυθμούς, την ροκ επανάσταση , την επιπολαιότητα των σχέσεων . Ωστόσο σε κάποιο σημείο, η πλοκή  παρεκκλίνει προς το θρίλερ, με το επεισόδιο στο πάρκο που θα ενεργοποιήσει τον μηχανισμό της εμμονικής έρευνας του πρωταγωνιστή σε αναζήτηση μιας άπιαστης και άφατης αλήθειας.

Όσο η ταινία δείχνει τον πρωταγωνιστή σε δράση, μαγεύει και πείθει με ελαφρότητα, διαύγεια και εξαιρετική οργάνωση του κάδρου. Στη συνέχεια, με κάποια επιτήδευση αναζητείται ένα αλληγορικό, υπαρξιακό  και μεταφυσικό βάθος αλά Μπόρχες, με τα υποκείμενα ερωτήματα να αναδύονται:  ποια είναι η διαφορά μεταξύ ψευδαίσθησης και πραγματικότητας ; Έγινε ή δεν έγινε φόνος; Υπήρξε ή δεν υπήρξε πτώμα ; Είναι η φωτογραφία κι ο κινηματογράφος ένας τρόπος να βρούμε και να παρουσιάσουμε την αλήθεια; Σε ποιο βαθμό είναι σημαντική η διαλεκτική μεταξύ ελευθερίας και αναγκαιότητας, μεταξύ φύσης και τέχνης;

Ακόμη και σήμερα το « Blow-up» συνεχίζει να είναι μια ερμητική αλλά και συναρπαστική ταινία, αν και υπάρχουν κάποιες αφηγηματικές ανισορροπίες και ορισμένες σεκάνς μπορεί να φαίνονται εντελώς επινοημένες.

Στην ιστορία του κινηματογράφου, συχνά η συλλογική μνήμη του κοινού δεν συμπίπτει με το όραμα του σκηνοθέτη. Έτσι και το ”Blow-up” συχνά αναφέρεται ως μια παρατηρητική και οξυδερκής απεικόνιση του ”Swinging London”  και όχι ως  ένας  διαλογισμός για την πλάνη της εικόνας και τον βαθύ μετασχηματισμό μιας ολόκληρης κοινωνίας.  Εχουν διατυπωθεί και πολλές άλλες ερμηνείες : μια αλληγορία για τον επερχόμενο Μάη του 1968, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο για την εικόνα, μια αυτοανάλυση ενός καλλιτέχνη, μια ταινία ”auteur” μεταμφιεσμένη σε θρίλερ  κ.α.

Ωστόσο το κεντρικό θέμα της ταινίας ίσως να είναι η ίδια η φύση και το πάθος της καλλιτεχνικής δημιουργίας, η ευδαιμονία του καλλιτέχνη την ώρα που χάνεται στην διαδικασία της Τέχνης του, παραδομένος στη φαντασία του – την ύψιστη καλλιτεχνική ιδιότητα και αρετή: είτε επεξεργάζεται φωτογραφίες , είτε ζωγραφίζει, είτε γράφει , είτε σκηνοθετεί .

Άλλωστε ο Antonioni στη τελευταία του ταινία «Πέρα από τα Σύννεφα», με σαφήνεια δήλωνε την αδυναμία του να κατανοήσει και να εξηγήσει τον κόσμο καθώς η απόλυτη αλήθεια είναι ανέφικτη, αφού κατακλύζεται από στρώματα  εικόνων που είναι μόνο εκδοχές της πραγματικότητας.